Fıtık Nedir?
Kelime anlamı olarak taşma, dışarı çıkma anlamına gelir. Vücutta bir dokunun bulunması gereken yerden dışarı doğru taşmasını ifade eder.
Bizim konumuz olan bel ve boyun fıtıkları omurgalar arasında süspansiyon görevi gören disk denilen yapının diski yerinde tutan bağların yırtılmasıyla dışarı taşmasıdır.
Bel Boyun Fıtıkları Nasıl Oluşur?
Omurgalar arasındaki disk adı verilen ve süspansiyon görevi gören bir yapı vardır. Diskin ortasında jel kıvamında nucleus pulposus adı verilen bir doku, onun etrafında ise onu saran ve kabuk gibi yerinde tutan katlar halinde annulus fibrosus adı verilen sağlam bir bağ dokusu vardır.
Annulus fibrosus katlarının içten yırtılmaya başlamasıyla nucleus puposus dışarı doğru taşmaya başlar, yani fıtık oluşmaya başlamıştır. Yırtılma ilerledikçe fıtık da ilerler ve oradan geçmekte olan sinirlerin üzerine baskı yapmaya başlar. Fıtığın oluşum evrelerine göre isimler verilir. Bu evreler MR görüntüsünde net bir şekilde saptanabilir. Başlangıç aşamasına bulging, oluşmuş ve ilerlemiş fıtığa herniasyon, etrafındaki bağ dokunun tam anlamıyla yırtılmasıyla jelin tamamen dışarı çıkmasına ise ekstrüzyon denir.
Fıtık oluşum yerine göre isimlendirilir. Boyun omurlarında oluşursa boyun fıtığı, bel omurlarında oluşursa bel fıtığı denir.
Fıtık Neden Olur?
Fıtığın oluşabilmesi için annulus fibrozis denilen dış kabuğun yırtılması gerekir. Yırtılmanın olabilmesi ise bağ dokusunun zayıflamasına bağlıdır. Bir dokunun zayıflamasında ana etken kan akımının ve doku beslenmesinin bozulmasıdır. Kan akımını kontrol eden ilgili sinir segmenti onlarca uyaran tarafından etkilenebilir. Bunlar arasında en önemli olan bel için aynı sinir segmenti ile kontrol edilen bağırsak, idrar yolları ve üreme sistemi organlarında yaşanan fonksiyonel problemler, bu bölgelerde yapılan ameliyatlardır.
Boyun için ise üst karın ve göğüs bölgesinde yer alan organların fonksiyonel problemleri ve bu bölgede yapılan ameliyatlar önemlidir. İlaveten uzak vücut bölgelerindeki problemli vücut alanları da bozucu etki yapabilir, bunlardan en sık rastlanan, çene eklemi fonksiyon bozukluğu, diş ve bademciklerde geçmişte ve/veya şu anda yaşanan problemlerdir. Bu problemler boyun için direk sinirsel bağlantı yoluyla bel için ise myofasial kas zincirleri yoluyla olur.
Kanlanması bozulan ve zayıflayan annulus fibrozisin yırtılması için fiziksel bir yüklenmeye ihtiyaç vardır. Bu fiziksel yüklenme genellikle belde bir ağır kaldırmayı veya kontrolsüz biçimde yere eğilmeyi takiben, boyunda ise baş önde kötü postürde uzun çalışmalar sonucu oluşur. Fakat özellikle ilgi çekici olan herkes bu hareketleri yapabilir ama herkeste fıtık oluşmaz. Bir fiziksel stresin fıtık oluşturabilmesi için, o bölgedeki dokunun fıtık oluşumuna hazır olması gerekir. Fıtık oluşumuna hazır hale gelmesi ise yukarıda izah edilen geçirilmiş problemlerin varlığı sonucu olur.
Fıtığın Belirtileri Nelerdir?
En önemli belirtisi ağrıdır. Boyun fıtığında boyun ağrısıyla birlikte kola vuran ağrı olurken, bel fıtığında bel ağrısı ile birlikte bacağa vuran ağrı olur. Kol veya bacakta ağrının yanı sıra uyuşma ve güç kaybı da olabilir. Güç kaybı olması fıtığın ilerlediğini gösterir.
Her Fıtık Ağrı Yapar mı?
Her fıtık ağrı yapmaz. Fıtığın ağrı yapabilmesi oradan geçen sinir köküne baskı yapmasına bağlıdır ki bu da %10 u geçmez. Bel ağrılarının %80 ‘i beli çevreleyen kas ve fasialarda oluşan problemlerden kaynaklanır.
Nasıl Teşhis Konulur?
Teşhiste esas olan muayenedir. Muayene edilmeden sadece MR görüntülemede çıkan fıtıklara bakarak fıtık teşhisi konulması yanlıştır. Çünkü MR çekilen kişilerin % 90’ında başlangıç veya ilerlemiş çeşitli aşamalarda fıtıklar görülür fakat bunların çoğunda ağrı bile yoktur. Dolayısyıla görüntü ile klinik bulgular arasındaki korelasyon çok zayıftır. Eğer klinik muayene ile saptanan fıtık, MR ile teyit ediliyorsa o zaman değer taşır.
Nasıl Tedavi Edilir?
Öncelikle bilinmesi gereken şey, bel ağrılarına sebep olan etkenler arasında fıtığın sadece %5-10 civarında sorumlu olmasıdır. Yani her bel ağrısı fıtık değildir!. Gerçek anlamda sinir baskısı yaratarak radikülopati denen kola veya bacağa yayılan ağrı yapan fıtıklar saptandığında tedavi için öncelik sinir baskısını ortadan kaldırmak ve ağrıyı dindirmek gerekir.
Bu konuda en etkili tedavi nöralterapidir. Nöralterapide lokal anestetik solüsyon sinir kökünün sıkıştığı kanalın içine enjekte edilir. Ayrıca ilgili diskin beslenmesini bozan sinir sistemindeki yüklenmeyi resetlemek için de segmental ve bozucu alan enjeksiyonları yapılır. Bu sayede diskin beslenmesi düzelir, disk ve sıkışan sinir kökü etrafındaki enflamasyon ve ağrı azalarak kaybolur.
Klasik konservatif tedaviler ise ağrı kesici ve anti enflamatuar ilaçlar, fizik tedavi ve egzersizdir. İlaç tedavileri sadece ağrının azaltılmasında yardımcı olur fakat iyileşme anlamında bir katkısı yoktur. Fizik tedavi ise kan akımını arttırmada ve sinir baskısını azaltmada yardımcı olur ancak dışarıdan uygulanan fiziksel ajanların etki etme süresi hem uzun hem de nüfuz edebilmeside zor olduğunda haftalar süren seanslar gerektirir.
Manuel Terapi omurganın eklem blokajlarında uygulanabilir ama sıkışmış sinirin olduğu fıtıklarda yeri yoktur.
Vücut Akupunkturu ağrıyı azaltmada ve kan akımını arttırmada etkilidir ancak bozucu alan tedavisi yapamaz ve kök enjeksiyonlarıyla kıyaslandığında etkisi oldukça sınırlı kalır. Mikrosistem akupunktur ise refleks yolla ağrıyı azaltmada özellikle akut vakalarda oldukça etkilidir ancak bu yöntem de bozucu alan tedavisi yapamadığından sadece ağrıyı azalma yönünde katkı sağlar.
Sinir çevresine ve disk çevresine yapılan lokal ozon enjeksiyonları ağrının azaltılmasında, oksijenlenmede ve antieflamatuar etki sağlamada yarar sağlar ancak bozulan mekanizmaların düzeltilmesi anlamında kökten bir çözüm sunamaz ve bozucu alan tedavisi yapamaz.
Diğer geleneksel ve tamalayıcı tıp uygulamalarından hacamat ve sülüğün fıtık tedavisinde önemli bir etkisi olmadığı gibi ekstra bozucu alan yaratarak bel ağrısını arttırma riski vardır.
Her Fıtık Ameliyat Edilmeli mi?
Ameliyat edilmesi gereken fıtıkların oranı toplamda % 2 civarındadır. Sadece kolda veya bacakta ilerleyici güç kaybı olanlarda ve tüm tedavilere rağmen iyileşmeyen ve hayat kalitesini bozan kronik ağrılarda ameliyat edilir.
Fıtıkta Beslenmenin Önemi Var mı?
Özellikle sindirim sistemi problemleri fıtık oluşumu için çok önemli bir hazırlayıcı faktördür. Bu yüzden bağırsak florasının desteklenmesi, besin duyarlılıklarının saptanarak kişiye özel bir beslenme programı düzenlenmesi, dokulardaki asitin azaltılması için alkali beslenme ve alkali destekler verilmesi gerekir. Mekanik yönden zorlanma yarattığından fazla kiloların kontrol altına alınması gerekir.
